Η επανάσταση του 1821 στη Μαγνησία

του διευθυντή
Την περιοχή του Βόλου μύησε στην επανάσταση ο εκ των ιδρυτών της Φιλικής Εταιρείας Αθανάσιος Τσακάλωφ, ο οποίος σε συνεργασία με τον Άνθιμο Γαζή που κατάγονταν από το χωριό Μηλιές του Πηλίου το Μάρτη του 1818 συνέστησαν την «Εφορεία Τρικέρων». 

Όπως όμως μπορεί κάποιος να συμπεράνει από μια επιστολή του Τσακάλωφ που έστειλε στις 31 Μαρτίου 1818 από το Βόλο, επρόκειτο για Εφορεία όλης της Θεσσαλίας. 

Τις παραμονές της επανάστασης του 1821 παρατηρείται μια σημαντική ανάπτυξη του ναυτικού των Τρικεριωτών. Έτσι λοιπόν είναι φυσικό ο Τσακάλωφ να απευθυνθεί κατά πρώτον στους κατοίκους του Τρικεριού, καθόσον αυτό βρισκόταν πολύ μακριά από τα κέντρα των Τούρκων και επιπλέον ήταν το πιο γνωστό Μαγνησιώτικο μέρος.

Η είδηση της εξέγερσης των Ελλήνων στην Πελοπόννησο διαδόθηκε αστραπιαία και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Στις 29 Μαρτίου 1821 οι Τούρκοι των Λεχωνίων και των Μπαξέδων μετέφεραν, ό,τι πολύτιμο είχαν στην κατοχή τους, στο Φρούριο του Βόλου για προστασία από μια πιθανή εξέγερση των Ελλήνων.

Η ΕΚΡΗΞΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Στις 2 Μαΐου 1821, σύμφωνα με ένα σημείωμα του καταγόμενου από τη Μακρινίτσα Βουκάτου, τα 24 χωριά του Βόλου σήκωσαν τουφέκι. Ο Άνθιμος Γαζής κατήχησε στην επανάσταση τον οπλαρχηγό Κυριάκο Μπασδέκη. Παράλληλα δυο σπετσιώτικα καράβια άραξαν στην παραλία των Λεχωνίων με επαναστατικές προκηρύξεις και συνεννοήθηκαν με τον Περραιβό, το Γαζή και τον Γρηγόριο Κωνσταντά να σηκώσουν την επαναστατική σημαία στη Μαγνησία.

Το ένα από τα δύο καράβια ξεφόρτωσε και παρέδωσε στους ντόπιους κανόνια και άφθονα πολεμοφόδια και στη συνέχεια όλοι μαζί πολιόρκησαν το Φρούριο του Βόλου.

Στις 26 Μαΐου στις Μηλιές σχηματίζεται το πρώτο επαναστατικό σώμα με «καπετάνιο και αρχιστράτηγο» το Θωμά Αλαγιάννη. Παράλληλα στην Πορταριά σχηματίζεται άλλο σώμα με αρχηγούς τον Ιωάννη και το Δημήτριο Πλατυγένη.

Η σφραγίδα της επανάστασης είχε ένα μεγάλο σταυρό και από κάτω τις λέξεις «Ελευθερία Μαγνησίας 1821».

Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ

Στο μεταξύ ο Χουρσίτ πασάς, νικητής πια του Αλή πασά των Ιωαννίνων, μόλις έμαθε την εξέγερση της Θεσσαλίας, έστειλε στη Λάρισα ενίσχυση 4. 000 ανδρών. Και μετά από λίγο ο Δράμαλης επέδραμε κατά των επαναστατών της Μαγνησίας.

Οι ντόπιοι πολιορκητές του Φρουρίου του Βόλου διαλύθηκαν αμέσως, ενώ ο Σπετσιώτης καπετάν Κυριακός φόρτωσε τα κανόνια του στο καράβι του και αναχώρησε για τις Σπέτσες.

Οι Τούρκοι αφού λεηλάτησαν τη Μακρινίτσα προχώρησαν προς τα Λεχώνια καταστρέφοντας στο διάβα τους τα χωριά που συναντούσαν. Πολλά γυναικόπαιδα είχαν προλάβει να καταφύγουν στη Σκιάθο και τη Σκόπελο. Όσοι δεν πρόλαβαν να φύγουν μακριά ζήτησαν κατάφύγιο στους λόγγους και τις χαράδρες του Πηλίου.

Καταδιώκοντας συνέχεια τους επαναστάτες οι Τούρκοι έφτασαν τελικά στα τέλη Μαΐου στα Λεχώνια. Οι μικρές δυνάμεις των επαναστατών του Πηλίου δεν ήταν δυνατόν να αντισταθούν στις υπέρογκες δυνάμεις του Δράμαλη, τις οποίες ετοίμαζε για την εκστρατεία του στη νότια Ελλάδα. 

Κατά την άφιξη του Δράμαλη στα Λεχώνια οι κάτοικοι των Μηλεών έστειλαν την 1η Ιουνίου 1821 δυο πληρεξούσιους να δηλώσουν υποταγή. Στις 19 του ίδιου μήνα ο Δράμαλης από τη Μηλίνα όπου βρίσκονταν εξέδωσε το «ράι μπουγιουρντί» που τους έδινε αμνηστία...

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Η επανάσταση όμως του Πηλίου δεν κατεστάλη εντελώς. Πολλοί επαναστάτες είχαν συγκεντρωθεί στο απομακρυσμένο από το φρούριο του Βόλου Τρίκερι όπου περίμεναν τη βοήθεια των τρικεριώτικων εμπορικών πλοίων. Όμως οι Τούρκοι είχαν αποκλείσει πολύ στενά από τη στεριά το Τρίκερι και σε λίγο οι επαναστάτες άρχισαν να υποφέρουν από έλλειψη τροφίμων. Στις 29 Οκτωβρίου 1821 οι Τρικεριώτες ζητούν από τη Βουλή των Ψαρών να τους στείλουν στάρι. Η βοήθεια έφτασε πραγματικά στις 7 Ιανουαρίου 1822 με τον καπετάν Σπύρο. Με νεώτερο έγγραφό της στις 22 Ιανουαρίου 1822 η Βουλή των Ψαρών ζητά από τους κατοίκους του Τρικεριού «φλογιστικές ύλες» για τα πυρπολικά τους.

Ο δε Άρειος Πάγος της Ανατολικής Ελλάδας με έγγραφό του στις 27 Φεβρουαρίου 1822, το οποίο μεταξύ άλλων υπέγραφε και ο Άνθιμος Γαζής, καλούσε την «Εφορεία Τρικέρων» να στείλει 2-3 πρόκριτους «για να ακούσουν τις προσταγές της υπέρτατης εθνικής Βουλής».

Το Μάρτη του 1822 το στρατόπεδο του Τρικεριού έπασχε πάλι από έλλειψη σταριού. Ο Άρειος Πάγος στο μεταξύ είχε διατάξει τους Τρικεριώτες να ελέγχουν αυστηρά τα πλοία που έμπαιναν και έβγαιναν στον Παγασητικό κόλπο. Εκείνοι όμως φαίνεται ότι έκαναν κατάχρηση του μέτρου και χτυπούσαν όχι μόνο τα τούρκικα αλλά και τα ελληνικά καράβια. Αποτέλεσμα στις 6 Απριλίου 1822 ο Άρειος Πάγος στέλνει νέο έγγραφο με αυστηρές παρατηρήσεις.

Την ίδια εποχή (13 Απριλίου 1822) η επανάσταση στον Όλυμπο είχε κατασταλεί και ο οπλαρχηγός του Ολύμπου Καρατάσος με τους άντρες του καταφεύγουν στο Τρίκερι.

Κατά τα δυο πρώτα χρόνια της επανάστασης οι Τούρκοι πυρπόλησαν και λεηλάτησαν πολλά χωριά του Πηλίου(Άγιος Λαυρέντιος, Άγιος Γεώργιος, Πινακάτες, Βυζίτσα). Εκείνο όμως που καταστράφηκε εντελώς και σβήστηκε από το χάρτη ήταν η Μιτζέλα, ένα χωριό που βρισκόταν κοντά στη Ζαγορά. Μετά την καταστροφή οι κάτοικοί της κατέφυγαν στην απέναντι ακτή του Πηλίου όπου ίδρυσαν τη Νέα Μιτζέλα που σήμερα λέγεται Αμαλιάπολη.

Η ΣΥΝΘΗΚΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟΥ ΤΡΙΚΕΡΙΟΥ

Στις αρχές του 1823 η κατάσταση στο στρατόπεδο του Τρικεριού είναι πολύ δύσκολη. Ο κίνδυνος τουρκικής επίθεσης αναγκάζει τον καπετάν - Καρατάσο να ζητήσει με τρία απανω-τά έγγραφά του επειγόντως βοήθεια. Όμως δεν πέρασαν παρά μόνο λίγες μέρες και άσχημα μαντάτα έφτασαν στο Τρίκερι. Η Εύβοια έπεσε στα χέρια των εχθρών. Ο έπαρχος του νησιού Κολέτης κατέφυγε στο Τρίκερι.

Η κατάσταση των επαναστατών είναι πλέον απελπιστική. Ο Καρατάσος κατά πάσα πιθανότητα διατάχθηκε από τη διοίκηση να επιτεθεί κατά των Τούρκων ή να συνθηκολογήσει.

Οι Τούρκοι, με αρχηγό το Μεχμέτ Ρουσήτ πασά, αφού ξεκαθάρισαν την κατάσταση στα χωριά του Πηλίου, στις αρχές του 1823, βάδισαν προς το νότιο Πήλιο και χτύπησαν τις δυνάμεις του Μήτρου Μπασδέκη και των άλλων καπεταναίων στο Λεφόκαστρο, κοντά στην Αργαλαστή. Οι επαναστάτες αναγκάστηκαν τότε να αποσυρθούν στο Τρίκερι και να ενωθούν με το κύριο ελληνικό σώμα που διοικούσε ο Καρατάσος.

Όμως η αντίσταση φαίνονταν πλέον ότι ήταν μάταιη. Στις 7 Μαΐου 1823 αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν και να καταφύγουν στη Σκιάθο. Οι όροι της συνθήκης που υπογράφτηκε ήταν: 

α) Να φύγουν οι Τούρκοι από τα χωριά της Μαγνησίας

β) Οι Τρικεριώτες να μείνουν υπό τουρκική κατοχή 

γ) Ο καπετάν Μήτρος Μπασδέκης να προσκυνήσει τους Τούρκους και να του δώσουν βιλαέτι τη Μαγνησία. Το ίδιο και οι καπεταναίοι Ιωάννης Βελέντζας(του δόθηκε ο Αλμυρός) και Δ. Λιακόπουλος (Αγυιά και Ραψάνη). Ο Καρατάσος με 800 στρατιώτες να πάρει ως βιλαέτι του την Εύβοια.

Μια τέτοια ειρήνη όμως φαντάζει πολύ ατιμωτική για έναν άντρα σαν τον Καρατάσο. Γι’ αυτό πρέπει κανείς να μελετήσει ψύχραιμα τα γεγονότα και τις πηγές για να μπορέσει να εξηγήσει τη στάση του. Πριν τη συνθηκολόγηση ο Καρατάσος είχε με μεγάλο ηρωισμό αποκρούσει 

την επίθεση των Τούρκων. Λίγο αργότερα στη Σκιάθο θα συνεχίσει να μάχεται κατά του εχθρού. Θα τον βρει κανείς αγωνιζόμενο για τη λευτεριά μέχρι τα 1827.

Επιπλέον δεν πρέπει να λησμονούμε την κατάσταση στην οποία βρίσκονταν οι επαναστάτες του Τρικεριού. Οι Τούρκοι κατά πάσα πιθανότητα είχαν κατά την επιχείρηση εναντίον του Τρικεριού και τη βοήθεια του στόλου τους. Η μοναδική λύση δηλαδή για τους αποκλεισμένους ήταν η συνθηκολόγηση. Και ίσως ο Καρατάσος να έδειξε μεγάλη διπλωματική ικανότητα. Κατάφερε να γλυτώσει τους κατοίκους της Μαγνησίας από άλλα αντίποινα των Τούρκων, ο ίδιος δε με τους άντρες του, προφασιζόμενος ότι τίθεται στην υπηρεσία των Τούρκων, κατέφυγε στη Σκιάθο απ’ όπου συνέχισε τον αγώνα.

Στις 8 Οκτωβρίου 1823 οι Τούρκοι προσπάθησαν να αποβιβαστούν στη Σκιάθο. Αποκρούστηκαν όμως από τους άντρες του Καρατάσου.

Ένα άλλο γεγονός της ίδιας χρονιάς που αξίζει ιδιαίτερης μνείας είναι η απόπειρα ανατίναξης τούρκικων πολεμικών πλοίων στο λιμάνι του Βόλου με πυρπολικά, το Δεκέμβρη του 1823. Δυστυχώς όμως η επιχείρηση οργανώθηκε πολύ άσχημα και απέτυχε.

Το έτος λοιπόν 1823 τερματίζεται ουσιαστικά η επανάσταση στο Πήλιο. Οι επαναστάτες με τις μικρές δυνάμεις τους ήταν αδύνατο να αντέξουν απέναντι στις υπέρογκες τουρκικές δυνάμεις.

Το αποτέλεσμα ήταν να παραμείνει η Θεσσαλία έξω από την πρώτη ελεύθερη Ελλάδα του 1832. Έπρεπε να περιμένει ακόμα μισό αιώνα μέχρι την τελική απελευθέρωση και την ενσωμάτωσή της στην Ελλάδα.